Prof. Dr. ALİ RIZA BERKEM (1908-2007)

Ali Rıza Berkem 23 Eylül 1908'de Seferihisar'da doğdu. İlköğrenimini Seferihisar'da, orta öğrenimini de İzmir Erkek Lisesi'nde yaptı. 1928 yılında liseyi birincilikle bitirdiği için Öğretmenler Kurulu tarafından Maarif Vekaleti tarafından Avrupa'ya öğrenime gönderilmek üzere aday gösterildi. Açılan sınavı kazandı ve Fizik Bilimleri lisans öğrenimini yapmak üzere Fransa'ya gönderildi. Montpellier Lisesi'nde okudu ve Fransız bakalorya sınavını kazanarak 1929 yılında üniversiteye kaydoldu. Üç yıl süren üniversite öğrenimi sonunda, 1932'de "Fizik Bilimleri Öğretim Lisansı Diploması" ile "Kimya Yüksek Mühendisliği Diploması"nı aldı. Kimya Mühendisliğini de birincilikle bitirdiği için o yıl ihdas edilen "Coulouma Ödülü"nü kazandı 1931 yılı Ağustos ayında Türkiye'ye döndü ve mezun olduğu İzmir Erkek Lisesi Fizik öğretmenliğine tayin edildi. Ayrıca İzmir Erkek Muallim Mektebi'nde de Fizik ve Kimya öğretmenliği yaptı.

1933 Üniversite Reformu'nda İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Fizikokimya Kürsüsüne Doçent tayin edildi. 1934-1936 yıllarında kürsüyü yönetti. 1936 yılında bilimsel araştırmalarda bulunmak üzere tekrar Montpeiller Üniversitesi'ne gönderildi ve 11 Şubat 1939 tarihinde "Contribution à l'étude des tungstates" adlı teziyle "Fizik Bilimleri Devlet Doktorası Diploması"nı (Le Grade de Docteur es Sciences Physiques) aldı. Mart-Eylül 1939 tarihleri arasında Sorbonne Üniversitesi'nde Prof. Charles Victor Mauguin'in (1878-1958) Mineraloji laboratuarında bazı organik komplekslerin x ışınlarıyla yapılarının incelenmesi üzerinde araştırmalar yaptı.

1 Eylül 1939'da Türkiye'ye döndü ve 1944 yılına kadar Fizikokimya Kürsüsünü yönetti. Fizikokimya ve elektrokimya dersleri yanında "Atomistik ve Çekirdek Kimyası" dersini ihdas etti ve böylece ülkemizde ilk kez bu konuda esaslı bir öğretim yapılmaya başlanmış oldu. 28 Şubat 1942'de Fen Fakültesi Zeynep Hanım Konağı yangınında her şey yandığı için yeni baştan laboratuarları kurdu. 23 Şubat 1953 tarihli kararname ile Fizikokimya Kürsüsü Profesörlüğüne tayin edildi. 1 Eylül 1955-1 Aralık 1956 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri Oregon Üniversitesi'nde misafir profesör olarak bulundu ve Polarografi üzerinde araştırma yaptı. Ayrıca, özel bir izinle Tennessee'deki Oak Ridge of Nuclear Studies'de radyoizotop tekniği konusunda ihtisas yaptı. 2 Kasım 1962 ve 2 Kasım 1964 tarihlerinde üst üste iki dönem Fen Fakültesi Dekanlığı'na seçildi. Fakültenin gelişmesi için büyük çaba harcadı ve bu arada Vezneciler'deki Biyoloji binasının yapılmasını sağladı.

İstanbul Üniversitesi bünyesindeki Kimya Fakültesi'nin kurulmasına başlangıç olmak üzere 1964'te Fen Fakültesi'ne bağlı bir Kimya Yüksek Okulu'nun kurulmasının öncülüğünü yaptı ve ilk müdürlüğüne seçildi. Kimya Yüksek Okulu'nun Fakülte'ye dönüştürülmesi zamanının geldiğini görerek gerekli teşebbüslerde bulundu ve 1967'de resmen faaliyete geçen bu fakültenin dekanlığına, 20 Kasım 1967, 20 Kasım 1969 ve 20 Kasım 1973 tarihlerinde üç dönem seçildi. Prof. Dr. Berkem, 1957'den itibaren sürekli olarak İstanbul Üniversitesi Senato Üyeliği ve 1962'den itibaren de, 1970- 1972 dışında, emekli olduğu 1978 yılına kadar devamlı üniversitelerarası Kurul üyeliği yaptı. Elektrokimya ve Atomistik - Çekirdek kimyası Kürsü Başkanı iken, 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu uyarınca görev süresi sona ermiş olduğundan 6 Ekim 1978 tarihinde, 46 yıl 2 ay fiili hizmet ile kürsüden ayrıldı.

Ali Rıza Berkem, Galatasaray Mühendislik Yüksekokulu'nda (daha sonra Galatasaray Mühendislik Fakültesi) ve bu kurumdan oluşan bugünkü Yıldız Üniversitesi Mühendislik Fakültesi'nin Kimya bölümlerinde öğretim üyeliği görevi yapmıştır. 28 Mayıs 1982 günü hocalığında 50. yılın son dersini büyük bir törenle vermiştir.

Ali Rıza Berkem, 1970 yılından itibaren Türk Kimya Derneği başkanlığı yapmıştır. Fransız Sınai Kimya Cemiyeti şeref üyesidir. 22 Mayıs 2007 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.

Kaynak:
-İ.Ü. Rektörlüğü Personel Dairesi Arşivi
-Sevtap İshakoğlu Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi, İstanbul 1998, s. 197-201.