Türkiye'de Görelilik Kuramı

Meltem Akbaş

Albert Einstein'ın Görelilik Kuramı, Türkiye'de 1920'li yıllardan beri bilinmektedir. Matematikçi Kerim Erim, 1920 yılında Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti'nin düzenlediği bir toplantıda, görelilik kuramı üzerine bir konferans vermiştir. Bugüne dek yapılan araştırmalar, kuramın Türkiye'de tanıtılması amacıyla yapılan ilk etkinliğin, bu konferans olduğunu göstermektedir. Görelilik kuramı hakkında 1922 yılında Darülfünun'da Dr. Akil Muhtar Özden tarafından bir konferans daha verilmiştir.

Görelilik kuramı hakkında basılan ilk kitap ise, 1922 tarihinde Elektrik mühendisi ve Darülfünun fizik hocalarından Mehmed Refik Fenmen tarafından kaleme alınmıştır. Aynştayn Nazariyesi, Zaman, Mekan ve Kütle Mefhumlarının Tebeddülü adlı bu kitap, Görelilik Kuramının Türkiye'de duyulmasında en etkili araçlardan biri olmuştur. Öyle ki kitap genişletilerek, 1924 yılında ikinci kez basılmıştır. Görelilik kuramı üzerine yayınlanmış bir diğer kitap ise, Darülfünun'da uzun yıllar matematik hocalığı yapmış Hüsnü Hamid Sayman tarafından yayınlanmıştır. Hüsnü Hamid'in 1925 ve 1926 yıllarında "Aynştayn Nazariyeleri'nin İlmi Kıymeti" adıyla Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası'nda iki makale halinde yayınlanan çalışması, 1926 yılında kitap olarak basılmıştır.

Ayrıntılı bilgi için bkz. Meltem Akbaş, "Einstein'ın Görelilik Teorisini Türkiye'ye Tanıtanlar (I): Mehmed Refik Fenmen ve Kerim Erim", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, cilt 4, sayı 2, sayfa 29-58 ve "Einstein'ın görelilik teorisini Türkiye'ye tanıtanlar (II): Hüsnü Hamid [Sayman]", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, cilt 5, sayı 1, sayfa 51-66