Sergi tanıtım kitabı:
Hamidiye Etfal'den Şişli Etfal'e ilk çocuk hastanemiz 111 Yaşında
Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi [Yay.]
[İstanbul] 2010, 35 s.

Sergi Projesi: Suat Turgut; Sergi/Katalog Koordinasyon: Betül Altıntaş Selçuk, Küratörler: Pınar Üner Yılmaz, Betül Altıntaş Selçuk; Sergi / Katalog Metinler: Necla Kınık; Grafik Tasarım: Cihan Çolak, Necla Kınık; Fotoğraflar: Vedat Kürkçüoğlu; Konservasyon: İstanbul Konservasyon Merkezi, Mehmet Fevzi Uğğurol, Vedat Kürkçüoğlu.

Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi (1899-1908)
Hamidiye Etfal Hastanesi (1908-1922)
Şişli Çocuk Hastanesi (1922-2005)
Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi (2005. )

İlk Çocuk Hastanemiz Doğuyor

II. Abdülhamid'in sekiz aylık kızı Hatice Sultan'ın hastalanması üzerine saraya çağrılan Dr. İbrahim Bey, Hatice Sultan'a kuşpalazı tanısı koyar. Hastalık ilerlemiş ve tedavi edilemez duruma gelmiştir. Aynı gün Hatice Sultan vefat eder.

Hatice Sultan'ın ölümüne çok üzülen Sultan, onun anısını yaşatmak için bir hayır kurumu yaptırmak ister. O sıralarda ihtisasını bitirip Almanya'dan henüz dönmüş olan Dr. İbrahim Bey'in önerisi üzerine bir çocuk hastanesi yaptırmaya karar verir. Hastanenin tüm masrafları Padişah'ın kendi kesesinden karşılanacaktır.

Hastane arazisi olarak iklimi ve çevre  özellikleri nedeni ile Şişli Balmumcu'da Çiftlik-I Hümayun (Sarayın Çiftliği) arazisi seçilir. Berlin'deki "Kaiser und Kaiserin Friedrich Kinderkrankenhaus" (İmparator ve İmparatoriçe Friedrich'in Çocuk Hastanesi) hastanesinin planları esas alınarak 2 Haziran 1898 günü inşaasına başlanır. Pavyon sisteminde inşa edilen hastanede; merkez bina, bakteriyoloji ve kimya laboratuvarı, muayenehane (poliklinik) dairesi, beş pavyon, mutfak ve çamaşırhane ile etüv ve kalorifer dairesi olmak üzere on bina vardır.

Her pavyon telgraf pilleri vasıtasıyla Merkez Dairesi'ndeki nöbetçi hekim odasına bağlanır. Bötlece nöbetçi hekim istediği zaman her pavyonu control edebiliyor ya da işaret gelen pavyona hızla gidebiliyordu. Hastaneye gösterilen özen bahçeye de gösterilir. Ağaç sayısı bir yıl içinde 1500'ü geçer. Hastaların dinlenmesi için kameriyeler, bahçe sedirleri yapılrı.

Bir hatıranın inşası: Her şey çocuklar için

Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi 5 Haziran 1899 Pazartesi günü 671 çocuğun sünnet edildiği bir düğünle hasta kabulüne başlar. Sünnet töreni II.Abdülhamid'in oğlu Şehzade Abdürrahim Efendi'nin sünnet düğününe denk getirilir. Çocuklara sünnet kıyafetleri hastane tarafından verilir. Sultan ve hayırseverler tarafından çocuklara hediyeler verilir. Sünnet edilen çocuklar hastanede bir gece kalır, geceleri hokkabazlar, ince sazlar, hayal oyunlarıyla eğlendirilirdi. Sünnet törenleri her yıl tekrarlanan geleneğe dönüşür.

16 yaş üstü erişkin hastalar ancak padişah özel izniyle hastaneye alınır. Kadın ve çocuklar ücretsiz tedavi edilir ve ilaçları hastaneden verilir. Tüm masraflar Abdülhamid tarafından karşılanır. Hastane eczanesinde kullanılan tüm ecza kapları Yıldız Sarayı Bahçesi'ndeki çini fabrikasında özel olarak yaptırılır. Hastaneye alınacak mobilya ve tıbbi araç gereçler Sultan'ın izniyle Almanya ve Fransa'dan getirtilir. Sultan'a hastane faaliyetlerini sunmak için İstatistik Yıllıkları yayımlanmaya başlar. Hasta çocuklar için en iyi hastaneyi kurmak tek başına yeterli olmaz. Çocukların bakımı için Almanya'dan hemşireler getirtilir.

Hastanede görevlendirilen hekimlerin çoğu Almanya, Paris, Viyana'da tıp eğitimi almış veya ihtisas yapmış, birkaçı ise Gülhane'de ihtisas yapmış hekimlerdir. Tıbbi aletlerdeki gelişmeler yakından takip edilir. Teşhis ve tedavi amacıyla ülkedeki ilk röntgen cihazlarından biri hastaneye alınır. Kızıl ve Kuşpalazı serumlarının keşfedilmesi üzerine II: Abdülhamid, hastane bakteriyoloğu Süleyman Nuri Bey'I, serumun imal edilmesini öğrenmek ve hastanede imal edilmesini sağlamak amacıyla Avusturya'ya gönderir. Sultan'ın isteği ile hastanede Kızıl, Kuşpalazı serumlarıyla Çiçek aşısı laboratuarı kurulur (1900) aşı üretilmeye başlanır.

Çocukların yemekleri en yetenekli aşçılar tarafından hazırlanır, kullanılan erzakın kalitesi kimyahanede tedkik edilir. II: Abdülhamid'in isteği üzerine hasta çocukların halis süt içmeleri için hastanenin 50 m kuzeyinde inek ahırı yapılır. Hastanenin gelişimini sağlamak ve suyun şifasından yararlanma düşüncesi ile II: Abdülhamid, Karahisar Maden Suyu'nu (Afyon) hastaneye vakfeder.

Hastane büyüyor: Uzmanlık eğitimi başlıyor

Padişah'ın özel ilgisi ve başhekim Dr. İbrahim Paşa'nın becerisiyle Kadın hastaların çokluğu nedeniyle, açılışından bir yıl sonra bir kadın pavyonu eklenir.

1902 yılında cerrahi poavyonu hastane yapılarına katılır. 1903'te fiziko-terapi bölümü hizmete girer. Türkiye'nin ilk çocuk sanatoryumu 1904'te açılır. Kadın hastalıkları, bulaşıcı hastalıkları pavyonları ile kimyahane, mescit ve 1907 yılında saat kulesinin eklenmesiyle hastane kompleksi tamamlanır.

Hastane, teşkilat yapısı, modern tıbbi gereçlere sahip olması, şeçkin hekim kadrosu ve yapılan bilimsel çalışmalarla tıbbın her dalında uzman yetiştirebilecek duruma gelir. II: Abdülhamid 1904 yılında hastanede uzman hekim yetiştirilmesini emreder. Tıbbiye-i Şahane ve Gülhane Seririyat Mektebi ardından Hamidiye Etfal Hastanesi ihtisas veren ilk hastane olur.

Fotograf atölyesi açılarak hastanede tedavi olan hastaların ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası durumlarını gösteren fotografları çekilir. Fotoğrafhanenin hazırladığı hastane albümleri, Fransa'da düzenlenen Tourcoing Sergisinde (Ekim 1906), birincilik ödülü alır. Çok beğenilen albümler, Tourcoing şehri belediye rei,sinin isteği üzerine belediye müzesine alınır.

Çocuktan erişkine: Zamana ayak uydurmak

II:Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra hastane hamisiz kalır ve ihmale uğrar. Hastane yönetimi Maliye Nezareti'nden sonra Belediye'ye bırakılır. Balkan savaşı, Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke yıllarında, artan ihtiyacı karşılamak üzere yaralı askerlere hizmet verir.

Cumhuriyet döneminde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlanan hastane çevrede tam teşekküllü bir hastane olmadığından 200 yatağın 70'ini yetişkinlere ayırır. Yoğun erişkin talebi karşılayabilmek için teraslar kapatılıp oda yapılır, katlar ilave edilir. Hastane artık çocuk hastanesi kimliğini yitirmiştir. Zamanla eski pavyonlar yıkılıp yeni binalar yapılır. Hastane donanımı yenilenip kadrosu genişletilir.

Hastane bünyesinde; Ebe Okulu (1924-1957), Hemşire vde Laborant Okulu (1946-1956), Yardımcı Hemşire Okulu (1954-1967) ve Florence Nightingale Yüksek Hemşirelik Okulu (1961-1965) açılır. Düzenlenen kurslarla; biyokimya, bakteriyoloji laborantı, anesteziyoloji, eczane teknisyeni ve gözlükçü gibi yardımcı sağlık personeli yetiştirilir.

Üniversite reformuyla (1933), İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Haydarpaşa'dan İstanbul yakasına taşınmasına rağmen, fakültenin çocuk cerrahi ve ortopedi kliniğinin yeri değişmez. 1949 yılında klinikler Cerrahpaşa Hastanesi'ne taşınır.

Yıllar ilerledikçe artan talebi karşılamak için hastane gelişmeye devam eder. 1961 yılında cerrahi pavyonu eklenir. Bu pavyon hastanenin son pavyonudur. 1968 yılında pavyonlar yıkılır ve bugünkü hastane inşa edilir. Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi'nden geriye sadece saat kulesi kalmıştır. Bugün Sağlık Bakanlığı'na bağlı tam teşekküllü bir hastane olup, yirmibir ihtisas dalında eğitim vermektedir.