V. Volterra-P.Langevin-P.Boutroux Henri Poincaré (çev: Celal Saraç) Milli Eğitim Basımevi (Fransız klasikleri için yardımcı eserler: 4) İstanbul 1952, 151sayfa

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

Fransız matematikçisi Henri Poincaré 1854 te Nancy'de doğmuş ve henüz genç sayılabilecek bir yaşta - 1912 de - gözlerini hayata kapamıştır. 32 yaşında Paris İlimler Akademisinin geometri bölümü ne, 1908 de de Fransız Akademisine üye olmuş ve - bu küçük kitabın sonuna eklenen hal tercümesinde görüleceği üzere - kırktan fazla yabancı ilim akademisine üye seçilerek istisnasız bütün ilim âleminin takdir ve hürmetini kazanmıştır. Otuzdan fazla eser veren, beşyüze yakın ilmî muhtıra neşreden; İlim ve Faraziye, ilmin Kıymeti, İlim ve Metot, Son Düşünceler adlı eserleriyle yüksek felsefî düşünüş kabiliyetini de gösteren Poincaré, hiç şüphesiz XIX. yüzyıl soniyle yirminci asır başlangıcının en mümtaz simalarından biridir.

Eserleriyle kendisine rehberlik ettiğini unutmadığı Alman matematikçisi Fuchs'un adına izafetle füksiyen fonksiyonlar dediği fonksiyonları keşfedişi, H. Poincaré'ye, Fransa'nın Descartes gibi, Fermat ve Cauchy gibi en büyük şerefleri arasında mümtaz bir mevki kazandırmıştır.

İşte bu küçük kitap, bu büyük adamın matematik, fizik ve ilim felsefesi sahalarındaki müstesna başarılarını belirterek tahlil etmek gayesiyle Vito Volterra, Paul Langevin, Jacques Hadamard ve Pierre Boutroux tarafından - hemen ölümünü müteakip - kaleme alınmış bir ilmî mersiye'dır.

Vito Volterra, Henri Poincaré'nin matematik cephesini ele almış; Paul Langevin fizikçi Poincaré'yi tahlil etmiş; Pierre Boutroux ise ilim felsefesini incelemiştir. Fazla teknik mahiyette telâkki edildiği için Hadamard'ın üç cisim problemine tahsis ettiği kısım M. Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosunun kararına uyularak tercüme edilmemiştir.

Henri Poincaré'yi bütün ilmi ve felsefî hüviyetiyle tanıtma gayesini güden bu eseri meydana getirenlerden Langevin ve Boutroux Fransa'nın, Volterra'da İtalya'nın yetiştirdiği meşhur ilim adamlarındandır. İlim kafası, metodu, felsefi düşüncesi ve üslûbu bakımlarından H. Poincaré'yi çok iyi tanımış, ders ve eserleriyle kendisini hayatında yakından takibetmiş bulunan müellifler, mevzularının yüksek seviyesine uygun bir açıklık ve sadakatle - ve bazan şiriyet derecesine varan bir samimî sanatkâr edasiyle - bu büyük otorite karşısında duydukları hayranlığı belirtmektedirler.

Daha ziyade integral denklemler üzerindeki çalışmalariyle tanınmış olan İtalyan âlimi Vito Volterra (1860 - 1940), ayrıca ihtimalî hesabın tatbikatı, ikinci mertebeden kısmi trevli denklemler ve esneklik teorisi gibi çetin meseleler üzerinde değerli eserler bırakmıştır. Paul Langevin (1872 - 1946) de, Fransız Deniz ve İlim Akademileri üyesi ve Collège de France hocası idi. Talebeleri tarafından çok sevilen, nerede görülse hemen etrafında halkalanılıp feyz ve fazilet saçan doyulmaz sohbetine koşulan bir hoca... Vaktiyle Paris şehri tarafın dan gönderilmiş ve burslu talebe olarak çalışmış bulunduğu Cambridge'in meşhur Cavendish lâboratuvarında kendisine mutena bir hâtıra köşesi ayrılmış olması da gösteriyor ki, üstat yalnız Fransa'nın değil başka ilim çevrelerinin de büyük takdir ve sevgisini kazanmış. İşte bu fizikçi Langevin, hocası Poincaré'yi fizik cephesiyle tahlil ediyor. Bir mütebahhir titizliğiyle yapılmış olan bu derin ve objektif tahliller bize Poincaré'yi fiziğin en çetin problemlerine el atmış ve her müdahalesinde yeni bir başarı ufku açmış olarak göstermektedir.

Bu küçük kitap, adını uzaktan yakından duymuş olan her aydını, bu büyük adamı yakından tanımağa teşvik etmekte ve bu suretle birçok müsbet ilim ve ilim felsefesi meselelerine karşı ilgilendirmektedir. Kolleksiyonumuzun (Yardımcı İlim Serisi) adını bundan daha haklı gösterecek ne olabilir?

Eserin sonuna bazı ilmî terimleri açıklayıcı ve metin boyunca, adları geçen büyük âlimlerin meşguliyet sahalarını belirtici notlar ilâve ettik ve bunları alfabetik sıraya göre tertipledik. Bu suretle okuyuculara küçük bir hizmette bulunabilmişsek kendimizi bahtiyar sayacağız.

Celâl SARAÇ