Henri le Châtelier Tecrübi İlimlerde Metoda Dair (De la Méthode dans les Sciences Expérimentales) Çev. Avni Yakalıoğlu Maarif Vekaleti Fransız Bilim Eserleri Serisi 4 İstanbul, Maarif Basımevi 1955

İÇİNDEKİLER

.. Hakikatte salt ilim ile tatbiki ilim arasındaki fark sunidir. Bir bilgin bir keşif yaptığı vakit, o keşfin tatbikat alanına girip girmeyeceği çok defa kestirilemez. Berthelot asetileni keşfettiği ve bin zorlukla birkaç santimetreküp asetilen elde etmeğe muvaffak olduğu vakit bu gazın elli yıl sonra binlerce metreküp elde edileceğini ve mühim bir endüstriyi besleyeceğini aklına bile getiremezdi. Aynı surette Lord Rayleigh azotun yoğunluğundaki aykırılıkları inceler ve bu olgunun sebebini araştırmakta kendisine yardımda bulunmasını Ramsay'den isterken, bu münasebetle keşfedilmiş olan hava içindeki nadir gazların günün birinde kullanılacağı; helyumla balonların şişireleceği, argon ve ksenonla akkor lambaların doldurulacağı, neon ile tenvirat [aydınlatma] yapılacağı kimsenin aklına gelmezdi.

Bilimin bu iki şekli arasındaki fark sadece onları inceleyen bilginlerin görüş noktaları arasındaki farktan ileri gelmektedir. Bir kısmı hiçbir menfaat gözetmeden bilgilerimizi arttırmak kaygısını güderler, ötekiler ise endüstriyel neticeler uğrunda çalışırlar. Aynı meseleler bu kaygılardan  birinin yahut ötekinin ilhamı altında ele alınabilir. Mesela termodinamikte böyle olmuştu: bu bilimin kurucusu Sadi Carnot, her şeyden evvel İngiliz ticari rekabetine karşı savaşı kolaylaştırmak için mekanizmalarımızın gücünü arttırmak istiyordu; onu takip eden Clausius ise yalnız mücerret bilim kaygısı güdüyordu. (s.4)