Hedefimiz
Sergi
Pullarda Bilim
Bilim İnsanları
E-Metinler
Mesaj Panosu

 

 

 

 

 

 


Atilla Bir, M. Şinasi Acar,
Mustafa Kaçar
Anadolunun Değirmenleri
YEM Yayın, Istanbul 2012
Renkli Kuşa kâğıt, 148 s.

 

 


 

 

Arka Kapak’tan
Su çarkı ve onun önemli uygulaması olan su değirmenleri, Anadolu’da M.Ö. 2. Yüzyılda Mithridates Krallığı’nın başkenti Cibera’da (günümüzün su şehri Niksar’da) geliştirilmiştir. Bu tarihten sonra insanlık ilk kez insan ve hayvan gücünün dışında bir gücü kendi hizmetinde kullanmaya başlar. Bu büyük buluş kısa sürede Roma İmparatorluğu’nun tüm bölgelerine yayılarak suyun düşük seviyelerden yüksek seviyelere  aktarılmasında olduğu kadar, buğday ve diğer tahılların üretilmesinde, maden cevherlerinin işletilmesinde ve tarım ve endüstri ürünlerinin işlenmesinde de kullanılmaya başlanır.
Günümüzde ise, özellikle yaz aylarında kendilerini ülkemizin güneybatı kıyılarına atanlar, bu önemli geçmişin tefekkürüne dalmış değirmen yıkıntılarıyla karşılaşırlar. Kimileri beklenmedik şekilde vadi diplerinde ya da tepe sırtlarında unutulmuşluklarını sessizce yaşamaya devam ederken, kimileri de yeni kimliklerine kavuşarak bir zenginin evi, yeni dinamik toplumun kafetaryası ya da ziyaret edilmeyen müzesi haline gelmiştir...

İÇİNDEKİLER

DEĞİRMENLERİN TARİHÇESİ

 

Değirmen gereksinimin doğuşu

11

El değirmenleri

12

İstanbul’da değirmencilik ve at değirmenleri

12

Evliya Çelebi’nin değirmenciler esnafı

17

Su kaldırma düzenekleri

20

Çıkrık

21

Seren ya da Şâduf

22

Arşimet (Arkhimedes) burgusu

22

Tambur ya da davul

24

Kova dizisi ya da Sâkiye

26

Sarmak kepçeli çark

26

Top dizisi

27

 

 

SU DEĞİRMENLERİ

 

Su çarkları

31

Yatay milli su çarkları

32

Yatay milli alttan çevirmeli su çarkları

32

Dolaplar ya da norialar

34

Yatay milli göğüslemeli su çarkları

40

Yatay milli üstten çevirmeli su çarkları

42

Düşey milli su çarkları

42

Düşey milli su değirmenlerinin matematiği

44

Su gücünden yararlanılan diğer alanlar

46

Datça’nın su değirmenleri

52

Su değirmenlerinin mimari yapısı

51

Su oluğu

56

Değirmen taşları

57

Sosyoekonomik özellikler

60

 

 

YEL DEĞİRMENLERİ

 

Rüzgâr enerjisinin özellikleri ve tarihçe

67

Yel değirmenlerinin türleri

70

Datça’nın yel değirmenleri

74

Mimari yapı ve tarihçe

74

Çalışma sistemi

75

Dümenin kullanılması

79

Yelken

82

Yel değirmenleri ve otomatik kontrol

83

Yel değirmenlerinin matematiği

83

Döner çatı

85

Kelebek değirmenler

88

 

 

DATÇA DEĞİRMENLERİ VE DEĞİRMENCİLERİ

 

Datça Yerel Tarih Derneği üstüne

95

Datça değirmenleri

98

Datça Yarımadası ve yel değirmenleri

101

1.Yazıköy Sovanca Mevkisi

101

2.Çalıca Tepesi’ndeki Gölebek Değirmen: Hidayet’in değirmeni

102

3.Yazıköy Değirmenbükü Kavşağı: Cillam’ın değirmeni

103

4.Cumalı Değirmen Tepesi: Hamdioğlu değirmeni

103

5., 6. Çeşme Mahallesi Datça yolu girişi

106

7.Kumyer Mahallesi Çalcabaşı Değirmenyanı Mevkisi: Ali Ceylan değirmeni

106

8. Kumyer Mahallesi Çalcabaşı Değirmenyanı Mevkisi: Sarıoğlu-Tahtacı değirmeni

107

9.Divanburnu Koca Hüs’ın (Koca Hüseyin) Taşı Mevkisi: Değirmen kalıntısı

107

10.Sazak karşısı: Usullar’ın değirmeni

107

11., 12., 13. Sındı Köyü Sazak Mevkisi: Bekir Usta değirmenleri

108

14., 15. Aktaş Mevkisi, Örencik karşısı: Sarı’nın değirmeni

109

16.Kırtepe: Dağlılar’ın (Mahmet Ayçetin) değirmeni

109

17.Karaballık Tepesi: İstanbullu’nun değirmeni

110

18., 19. Hızırşah Köyü Değirmenyakası Mevkisi

111

20., 21. Hızırşah Köyü Camisi Kuzey ve Güney Yakası

111

22.Karaköy Yel değirmeni

112

23., 24., 25., 26., 27., 28.Kızlan Yel değirmenleri

113

Datça Yarımadası Su Değirmenleri

115

1.Galamış değirmeni

115

2., 3., 4., 5., 6.Değirmenbükü değirmenleri

116

7.Uludere su değirmeni

117

8.Mesudiye Mezgitaltı su değirmeni

119

9., 10., 11. Kızılbük su değirmenleri

120

12., 13., 14., 15., 16., 17., 18. Değirmen Deresi du değirmenleri

121

19.Batır Kızılbük Deresi değirmeni

127

20.Hakkı Çavuş’un değirmeni

127

21.Ilıca su değirmeni

130

22.Uzunazmak Kızlan su değirmeni

135

23., 24., Gâvurderesi su değirmenleri 135

 

25.Emecik Köyü Kadıncık Mevkisi: İkili Dede’nin değirmeni

138

26.Emecik Köyü Yastık Mevkisi: Arka değirmen

138

KAYNAKÇA

140

DİZİN

141

YAZARLAR

147

 

 

http://www.bilimtarihi.org
Son güncelleme: 01.11.2016

© 2016